Door de zachte temperaturen en de natte herfst is het een goed jaar voor paddenstoelen. In het paddenstoelenreservaat in Zeist zijn al zo’n 200 verschillende soorten ontdekt. Maar niet iedereen ziet ze, want je hebt er een geoefend oog voor nodig. Bert Tolsma (82) heeft dat, want hij kijkt al ruim 40 jaar naar paddenstoelen langs de Blikkenburgerlaan.
Sprookjesbos
Een paddenstoelenreservaat? Dat klinkt als een sprookjesachtig, magisch bos vol met bontgekleurde, lichtgevende en glitterende paddenstoelen zover je kunt kijken. Maar dat valt in de praktijk vies tegen. Je ziet dan ook her en der wat teleurgestelde gezinnetjes ronddwalen. En ook uw verslaggever is niet gelijk onder de indruk, want tussen het afgevallen blad zijn maar enkele bruinachtige, glibberige en al half vergane paddenstoelen te zien. “Pas op, je staat bijna op een lactarius zonarius!”
Lactarius zonarius
Want Bert Tolsma (82), gewapend met determineerboekje vol Latijnse namen en een onderzoekskoffer, ziet in de eerste twee meter van het reservaat al direct iets interessants. “Kijk eens! Dit is toch prachtig! Een roze geelplaatrussula. En dit is de lactarius zonarius. De Nederlandse naam moet ik even opzoeken in mijn boekje hoor.” In een klein zakboekje bladert Bert naar het geslacht lactarius waar alleen al zo’n 70 soorten van zijn.
40 jaar ervaring
“Kijk, hier heb ik ‘m, dit is de fijngegordelde melkzwam. Als je hem beschadigt loopt er een melkachtige vloeistof uit de sporen, zie je?” De leraar biologie is instant terug in Bert. Tijdens de korte wandeling vertelt hij non-stop over de verschillende paddenstoelen, de bomen en de natuur.
Iets verderop gaf hij jarenlang biologieles op de voormalige mavo. Ruim 40 jaar lang fietste hij elke dag langs de Blikkenburgerlaan naar school en weer naar huis. “Daar zag ik altijd al de paddenstoelen staan. Later ben ik me er meer in gaan verdiepen.” Hij is medeoprichter en nu voorzitter van de paddenstoelenwerkgroep van IVN Natuureducatie in Zeist en geeft regelmatig lezingen en rondleidingen. Vorige week vierde de stichting hun 40-jarig jubileum. “En ik leer nog elke week bij.”
Paddenstoelenwalhalla
Het bijzondere aan dit stukje van Zeist is dat de Blikkenburgerlaan een eeuwenoude laan is die ooit toebehoorde aan een ridderhofstad. Er stond zelfs een kasteel genaamd Blikkenburg. In al die eeuwen is de grond weinig aangeroerd en zit dus vol met de uitgebreide schimmelnetwerken die paddenstoelen voortbrengen. Om dat bijzondere stukje grond te beschermen tegen parkerende auto’s die er komen voor de sportvelden heeft de gemeente Zeist langs een deel van de berm in 2015 een paddenstoelenreservaat gemaakt. De hekjes van boomstammen moeten voorkomen dat auto’s de kwetsbare, ondergrondse schimmelstructuren kapot rijden. Ook de Notenlaan in Zeist is al sinds 1968 een paddenstoelenreservaat en er is er één bij Fort Rhijnauwen sinds 1975. In totaal zijn er slechts een stuk of zeven paddenstoelenreservaten in Nederland en bijna de helft daarvan ligt dus rond Zeist.
Encyclopedie
Er zijn zo’n 5000 soorten paddenstoelen in Nederland, dus dat maakt het een complexe hobby. “Ik neem vaak enkele exemplaren mee om dan thuis met een microscoop bijvoorbeeld de sporen goed te bekijken. Om dan zeker te weten welke soort ik gevonden heb.” Bert zoekt zijn vondsten thuis terug in een enorme collectie encyclopedieën die per geslacht zijn gerangschikt. Hij houdt zijn vondsten bij in lijsten die elke maand besproken worden in de werkgroep.
Zwamkunde
Veel benamingen rond paddenstoelen hebben van oudsher een mysterieuze betekenis. Bij het zien van de Latijnse namen waan je je met een beetje verbeeldingskracht al snel in de wereld van Harry Potter tijdens een lesje zwamkunde op Zweinstein “Ik noem ze zelf ook wel de kinderen der duisternis. Van de één op andere dag doken ze op en mensen vonden dat magisch en een beetje eng.” Dat zorgde voor sprookjesachtige namen als de heksenboleet (boletus luridus), toverchampignon (agaricus geesterani), elfenbankje (antrodiella) en de olijfkleurige slijmkop (hyghrophorus persoonni).
Paddenstoelen zijn volgens Bert erg verrassend, omdat ze grotendeels onder de grond leven in de vorm van schimmelnetwerken die niemand ziet. Enkele keren per jaar komen de vruchten van deze schimmels zichtbaar tevoorschijn in de vorm van vele soorten paddenstoelen en die zijn ook na enkele dagen weer weg.
Pijnlijke, langzame dood
Bert gebruikt zijn paddenstoelen alleen voor onderzoek en determinatie. Hij eet ze vrijwel nooit. Die groep paddenstoelenrapers, vaak te herkennen aan een rieten mandje in de hand, gaat het vooral of een paddenstoel lekker is. Daarvoor moet je goed weten wat je doet, want maar weinig paddenstoelen zijn eetbaar. Daarnaast zijn er ook nog de zeer giftige en dodelijke soorten zoals de groene knolameniet die ook in Zeist voorkomt en in een jong stadium op een champignon lijkt.
Als je deze paddenstoel eet merk je in eerste instantie niks, maar krijg je na twee weken last van ernstige nier- en leverfalen. Er is geen antigif, dus het eten van deze paddenstoel leidt vrijwel altijd tot een pijnlijke en langzame dood. Veel andere paddenstoelen (zoals die rode met witte stippen, de vliegenzwam) zijn of heel vies en/of licht giftig en kunnen hallucinaties en ernstige maagklachten veroorzaken. Ook kunnen er wormen in zitten. Gewoon een bakje champignons of oesterzwammen bij de supermarkt halen is dus een makkelijkere optie.
Zelf op zoek naar paddenstoelen? Op de landgoederen en bossen rond Zeist zijn ze dit weekend nog volop te vinden. Download de gratis app ObsIdentify of neem een handboek mee om te achterhalen wat je gevonden hebt. Ook organiseert IVN Natuureducatie rond Zeist en op de Heuvelrug regelmatig wandelingen met een paddenstoelenexpert. Het plukken van paddenstoelen is officieel verboden, maar wordt gedoogd bij kleine hoeveelheden voor bijvoorbeeld onderzoek of consumptie.
by Websitetoday.nl 