WIJK BIJ DUURSTEDE – Al twaalf jaar wordt er gesproken over een grootschalig zandwinningsproject rond de oude steenfabriek bij de Bosscherwaarden bij Wijk bij Duurstede. Maar dit jaar moet echt de knoop doorgehakt worden: komt het er wel of niet?
In 1991 ging de fabriek dicht en de omliggende akkers worden nu voornamelijk gebruikt als uiterwaarden voor de rivier en voor landbouw. Het gebied van zo’n 135 hectare ligt langs de rivier de Lek. En in de grond zit heel veel zand. Zo’n 16 tot 18 miljoen ton. Dat zand is nodig voor toekomstige nieuwbouwprojecten en het aanleggen van wegen en is daarom geld waard.
Wim Snippe en Rik Kleinjans van de RijnDeltaGroep zijn de initiatiefnemers voor de zandwinning en zeggen dat ze dat op een verantwoorde manier kunnen doen. Ze kennen de kritische kanten van zandwinning maar daar is bij hun plan voor Wijk geen sprake van. “Ons plan is om hier op een duurzame manier zand te winnen en het gebied na acht jaar volledig in te richten als natuurgebied. Er zit hier gewoon goud in de grond.”
De afgelopen tien jaar steeg de zandprijs namelijk al met 50 procent en de verwachting is dat deze nog verder gaat stijgen. Daarnaast vinden Snippe en Kleinjans dat het maatschappelijk belang voor Wijk bij Duurstede groot is. “Dit levert ook miljoenen op voor de stad en kan bijvoorbeeld gebruikt worden voor de aanleg van het stadsstrand Dorestad. Natuurlijk verdienen wij hier ook geld mee, maar we geven ook heel veel terug.”
Tegenstanders vinden ook dat het deels een mooi natuurgebied moet worden, maar daar is volgens hen helemaal geen jarenlange zandwinning voor nodig. Miranda Boland (57) en Dick Kraaijeveld (54) wonen in het gebied waar het allemaal moet gaan plaatsvinden. De omwonenden die tegen de zandwinning zijn, hebben zich verenigd in de belangengroep BosscherMEERwaarden. Ook zij zien dat het gebied beter en mooier kan worden ingericht. “Wij hebben in het verleden geprobeerd om alle betrokkenen zoals boeren en natuurorganisaties samen aan tafel te krijgen, maar dat is niet gelukt. Er is veel oud zeer.”
Door de jarenlange intensieve bemesting van de maisakkers is het gebied ook nu niet direct geschikt voor natuurontwikkeling, zeggen Miranda en Dick. “Wij denken dat er vanuit de aanpak van de stikstofcrisis mogelijkheden komen voor subsidies om dit gebied aan te pakken. Bijvoorbeeld door nieuwe projecten met kleinschalige veeteelt of akkerbouw in combinatie met natuur.” Maar dat is maar een idee, het plan is nog niet concreet uitgewerkt. “Het voelt voor ons echt een beetje als David tegen Goliath. Een projectontwikkelaar met veel geld en stapels dikke rapporten versus een paar bewoners die ook een ideetje hebben. Daar kunnen we niet tegenop.”
Dick Kraaijveld heeft bij hem thuis uitgebreid gesproken met Kleinjans en Snippe. “Ze zijn heel eerlijk over de grote overlast die het gaat geven. Maar ze zeggen ook dat wij nimby-gedraag vertonen.” Nimby staat voor ‘not in my backyard’: een term die vaak voorkomt nu er ook steeds meer windmolens en zonneparken gebouwd moeten worden. En niemand wil dat in zijn achtertuin. “Dat vinden we erg onterecht. Wij willen het liefst met alle partijen aan tafel om een alternatief plan te maken. En dat gebeurt nu niet: alles draait om zandwinning. Ook de gemeente neemt hierin een hele afwachtende rol in.”
Wat niet meehelpt zijn de vele misstanden bij andere zandwinningsprojecten in het land. Op nog geen vijftien kilometer van Wijk bij Duurstede stuitte vijf jaar geleden een groep oplettende burgers op dit soort misstanden bij een ander zandwinningsproject. Eén van hen, Gert-Jan van Engelen, is er nog steeds druk mee. “We hebben destijds anderhalf jaar eigen onderzoek gedaan en ontdekten dat er vervuild slib en afval in de voormalige zandwinningsplassen werd gestort. Dat alles onder toezicht van Rijkswaterstaat.”
Het journalistieke onderzoeksprogramma Zembla wijdde er samen met Van Engelen vervolgens verschillende afleveringen aan. Daarmee kreeg het woord ‘zandwinning’ voor veel mensen een hele negatieve bijsmaak. “Er was van alles mis daar en dat ontdekten we door aangespoeld afval zoals piepschuim en oude accu’s langs de plas.”
Door alle informatie die Van Engelen verzamelde hebben hij en zijn medeburgers een nieuw zandwinningsproject bij hun eigen dorp Dreumel voorlopig kunnen tegenhouden. “Volledige transparantie is bij dit soorten projecten heel belangrijk. Je moet als gemeente precies weten wat er gaat gebeuren en daar strenge eisen aan stellen. Als het contract eenmaal is getekend kun je namelijk niet meer terug.” Volgens hem worden dit soort projecten allemaal aan de man gebracht met termen als ‘kansen voor de natuur’ en ‘duurzame natuurontwikkeling’, maar uiteindelijk gaat het om gewoon om ‘keiharde knikkers’. En als er veel geld mee gemoeid is, zijn de belangen groot zegt hij. “Hier werden omwonenden, de politiek en andere betrokkenen gepaaid met mooie verhalen, maar je moet heel erg kritisch blijven.”
Voor het zandwinningsbedrijf is het een dubbel verdienmodel, zegt Van Engelen. “Ze graven zand af en verkopen dat tegen mooie prijzen. Vervolgens storten ze in de enorme gaten weer grond terug en ook daar krijgen ze geld voor. Eerder zagen we dat schoon zand werd afgegraven en er vervuilde grond voor terug kwam. Dat wil je echt niet als gemeente, dus je moet hier heel kritisch op zijn. Welke grond komt er voor terug?” Ook over de duur van het project moet je heel duidelijke afspraken maken, zegt hij. “Hier bleek bijvoorbeeld dat het project bij Over de Maas vanwege tegenvallende zandvraag steeds verlengd kon worden. Het project zou eerst acht jaar duren en is nu al veertien jaar bezig. Dat soort dingen wil je in het voortraject al voorkomen door heel transparant en duidelijk alles op papier te zetten.”
Volgens Van Engelen zou je eerst een uitgebreide ecologische nulmeting moeten doen in het gebied. “Als de grond- en natuurkwaliteit er nu heel slecht en vervuild is, kan het best beter worden na de zandwinning. Maar je moet er als gemeente bovenop zitten en strenge eisen stellen. En ook precies weten welke grond er terug gestort gaat worden. Anders zit je straks met de gebakken peren.”
Snippe en Kleinjans zeggen volledig open te zijn over hun plannen. “Wat wij heel jammer vinden is dat sommige mensen niet meer met ons willen praten. Er is veel fout gegaan in de afgelopen jaren, maar daar hebben we ook veel van geleerd. We begrijpen dat volledige transparantie belangrijk is bij zandwinning”, zeggen ze. “Alle informatie over de hoeveelheid af te graven zand en vervolgens te storten grond en de samenstelling daarvan zijn we heel open. Ook de duur van het project is vastgelegd en beperkt tot acht jaar. Uiteindelijk levert het ons geld op, maar we nemen ook enorme risico’s. En zonder zandwinning is het aanleggen van een natuurgebied op deze schaal niet te betalen.”
by Websitetoday.nl 